HỌC HỎI PHÚC ÂM CHÚA NHẬT VI THƯỜNG NIÊN – Năm A
Lời Chúa (Mt 5,17-37)
17 Khi ấy, Đức Giê-su nói với các môn đệ rằng: “Anh em đừng tưởng Thầy đến để bãi bỏ Luật Mô-sê hoặc lời các ngôn sứ. Thầy đến không phải là để bãi bỏ, nhưng là để kiện toàn. 18 Vì, Thầy bảo thật anh em, trước khi trời đất qua đi, thì một chấm một phết trong Lề Luật cũng sẽ không qua đi, cho đến khi mọi sự được hoàn thành. 19 Vậy ai bãi bỏ dù chỉ là một trong những điều răn nhỏ nhất ấy, và dạy người ta làm như thế, thì sẽ bị gọi là kẻ nhỏ nhất trong Nước Trời. Còn ai tuân hành và dạy làm như thế, thì sẽ được gọi là lớn trong Nước Trời.
20 “Vậy, Thầy bảo cho anh em biết, nếu anh em không ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pha-ri-sêu, thì sẽ chẳng được vào Nước Trời. 21 “Anh em đã nghe Luật dạy người xưa rằng: Chớ giết người; ai giết người, thì đáng bị đưa ra toà. 22 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: Bất cứ ai giận anh em mình, thì đáng bị đưa ra toà. Ai mắng anh em mình là đồ ngốc, thì đáng bị đưa ra trước Thượng Hội Đồng. Còn ai chửi anh em mình là quân phản đạo, thì đáng bị lửa hoả ngục thiêu đốt.
23 Vậy, nếu khi anh sắp dâng lễ vật trước bàn thờ, mà sực nhớ có người anh em đang có chuyện bất bình với anh, 24 thì hãy để của lễ lại đó trước bàn thờ, đi làm hoà với người anh em ấy đã, rồi trở lại dâng lễ vật của mình. 25 Anh hãy mau mau dàn xếp với đối phương, khi còn đang trên đường đi với người ấy tới cửa công, kẻo người ấy nộp anh cho quan toà, quan toà lại giao anh cho thuộc hạ, và anh sẽ bị tống ngục.
26 Thầy bảo thật cho anh biết: anh sẽ không ra khỏi đó, trước khi trả hết đồng xu cuối cùng. 27 “Anh em đã nghe Luật dạy rằng: Chớ ngoại tình. 28 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: Bất cứ ai nhìn người phụ nữ mà thèm muốn, thì trong lòng đã ngoại tình với người ấy rồi. 29 Nếu mắt phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy móc mà ném đi; vì thà mất một phần thân thể, còn hơn là toàn thân bị ném vào hoả ngục. 30 Nếu tay phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy chặt mà ném đi; vì thà mất một phần thân thể, còn hơn là toàn thân phải sa hoả ngục.
31 “Luật còn dạy rằng: Ai rẫy vợ, thì phải cho vợ chứng thư ly dị. 32 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: ngoại trừ trường hợp hôn nhân bất hợp pháp, bất cứ ai rẫy vợ là đẩy vợ đến chỗ ngoại tình; và ai cưới người đàn bà bị rẫy, thì cũng phạm tội ngoại tình. 33 “Anh em còn nghe Luật dạy người xưa rằng: Chớ bội thề, nhưng hãy trọn lời thề với Đức Chúa. 34 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: đừng thề chi cả. Đừng chỉ trời mà thề, vì trời là ngai Thiên Chúa. 35 Đừng chỉ đất mà thề, vì đất là bệ dưới chân Người. Đừng chỉ Giê-ru-sa-lem mà thề, vì đó là thành của Đức Vua cao cả. 36 Đừng chỉ lên đầu mà thề, vì anh không thể làm cho một sợi tóc hoá trắng hay đen được. 37 Nhưng hễ ‘có’ thì phải nói ‘có’, ‘không’ thì phải nói ‘không’; thêm thắt điều gì là do ác quỷ.”
HỌC HỎI:
- Trong Mt 5,21-48, Đức Giêsu mấy lần nói câu: Anh em đã nghe Luật dạy rằng…Còn Thầy, Thầy bảo anh em…
- Đọc Mt 5,21-22. Tại sao Đức Giêsu cấm không được giận người khác, cấm không gọi người khác là đồ ngốc hay đồ khùng? Giận ghét người khác và sát nhân có liên hệ gì không? Đọc 1 Ga 3,15; St 4,3-6.
- Đọc Mt 5,23-26. Làm hòa với người khác có khó không? Tại sao Đức Giêsu đòi để lễ vật lại mà đi làm hòa trước đã?
- Đọc Mt 5,27-28. Thế nào là cái nhìn có ý thèm muốn? Theo Đức Giêsu, phạm tội ngoại tình có mấy loại?
- Đọc 5,29-30. Mắt và tay có dễ làm ta phạm tội không? Ta có nên móc mắt và chặt tay như Chúa dạy không?
- Đọc Mt 5,31-32. Luật Môse có cho phép chồng ly dị vợ không? Đọc sách Đệ nhị luật 24,1. Tại sao Đức Giêsu không cho phép ly dị? Đọc Mt 19,4-6. Có luật trừ không?
- Đọc Mt 5,33-37. Người kitô hữu có khi nào phải thề không? Đức Giêsu chủ yếu dạy ta điều gì trong đoạn văn này?
- Sau khi đọc cả bài Tin Mừng, bạn thấy Đức Giêsu có đòi hỏi nhiều hơn Luật trong Cựu Ước không? Lời giáo huấn của Đức Giêsu trong bài Tin Mừng này có những nét gì đặc biệt?
GỢI Ý SUY NIỆM:
Đọc cả bài Tin Mừng, bạn thấy Đức Giêsu có hủy bỏ Luật Môsê không, hay Ngài đang làm cho Luật ấy có tính nội tâm hơn, tận căn hơn? Bạn thấy sống bài Tin Mừng này có khó không? Điều gì khó hơn cả?
PHẦN TRẢ LỜI:
1. Trong Mt 5,21-48, câu nói của Đức Giêsu: Anh em đã nghe Luật dạy rằng…Còn Thầy, Thầy bảo anh em… được nhắc lại 6 lần ở Mt 5,21-22.27-28.31-32.33-34.38-39.43-44. Những câu này thường được gọi là những phản đề. Chúng nằm ở trung tâm của Bài Giảng trên Núi và cho thấy những lời dạy của Đức Giêsu đưa ra những đòi hỏi vượt xa lời dạy thường thấy nằm trong Luật Môsê. Đức Giêsu đã không bãi bỏ Luật Môsê, nhưng đã kiện toàn, nghĩa là đã giải thích lại Luật Môse cho đúng ý Thiên Chúa (Mt 5,17).
2. Luật Môsê cấm không được giết người (Xh 20,15; Đnl 5,18). Cố ý giết người thì sẽ bị kết án tử (Xh 21,12-17). Đức Giêsu không ngừng lại ở việc giết người bằng hành động, Ngài còn đi tới tận gốc rễ của hành vi này, đó là sự giận ghét ở nơi trái tim con người (x. 1 Ga 3,15). Giận ghét có thể dẫn đến sát nhân, như trong trường hợp Cain giết Aben (St 4,3-6). Từ đó Ngài khẳng định tội giận ghét và tội lăng mạ nặng nề người khác cũng bị án phạt như chính tội sát nhân (Mt 5,22). Trong văn hóa đông phương ngày xưa, mắng chửi người khác là “đồ ngốc” hay “đồ khùng” được coi là một sự xúc phạm nặng nề hơn ngày nay nhiều. Dĩ nhiên điều này không loại trừ sự giận dữ chính đáng như ta từng thấy nơi Đức Giêsu (Mc 3,5; Ga 2,15-17), hay khi Ngài gọi những người Pharisêu là “Đồ ngốc” (moroi, Mt 23,17).
3. Mát-thêu 5,23-24 cho thấy tính khẩn trương của việc làm hòa với anh em trước khi dâng lễ vật lên Thiên Chúa. Cần để lại lễ vật trước bàn thờ mà đi làm hòa với người anh em đang bất bình với mình, rồi mới trở lại dâng lễ vật. Lúc đó hy vọng lễ vật sẽ được Chúa chấp nhận (Mc 11,25). Như thế Đức Giêsu đòi người dâng lễ, -người đang muốn có tương quan tốt với Thiên Chúa-, phải có tương quan tốt với tha nhân trước đã. Chẳng những phải loại bỏ sự giận ghét nơi lòng mình, mà còn phải bày tỏ sự làm hòa với người đang giận ghét mình. Có thể nói, khó lòng có tương quan tốt với Thiên Chúa khi chưa có tương quan tốt với anh em.
4. Luật Môsê cấm không được ngoại tình (Xh 20,14). Ai ngoại tình thì phải chết (Đnl 22,22-24). Ở đây Đức Giêsu nói đến chuyện ngoại tình trong trái tim vốn là nơi phát xuất những tư tưởng (Mt 5,27-28). Ngoại tình bằng hành động thường bắt nguồn từ thèm muốn. Và thèm muốn bên trong đến từ cái nhìn. Chính vì thế Đức Giêsu khẳng định bất cứ ai nhìn người phụ nữ mà nuôi dưỡng lòng thèm muốn dâm dục với người ấy thì đã phạm tội ngoại tình trong lòng rồi. Thật ra, trong Mười Điều răn, thèm muốn vợ của người khác đã được coi như một tội (Xh 20,17; Đnl 5,21). Mắt được coi là góp phần cho tội này (2 Pr 2,14; 1 Ga 2,16; Hc 9,8).
5. Trong Mt 5,29-30, Đức Giêsu cho thấy đôi mắt và bàn tay có thể là nguyên nhân khiến ta sa ngã. Mắt phải và bàn tay phải là những điều rất quý đối với con người. Bằng lối nói cường điệu, Ngài đòi chúng ta móc mắt phải, chặt tay phải để loại bỏ nguyên nhân đó, nhờ đó thắng được sự thèm muốn, vì thà chịu mất một phần chi thể còn hơn toàn thân phải chịu luận phạt.
Chúng ta không nên hiểu câu này theo nghĩa đen, vì thủ phạm thật ra không nằm nơi tay hay mắt, nhưng nơi lòng con người. Điều Đức Giêsu muốn nhấn mạnh qua lối nói cường điệu này là chúng ta cần cương quyết xa tránh những nguyên nhân gây sa ngã, dù phải chịu những cắt đứt và mất mát đau đớn, nhất là về mặt tinh thần.
6. Luật Môsê cho phép người chồng ly dị vợ với điều kiện cấp cho vợ một giấy chứng nhận là mình đã ly dị (Đnl 24,1). Còn Đức Giêsu lại dứt khoát không cho phép ly dị (Mt 5,31-32). Theo Ngài, điều đó đẩy người vợ đến chỗ ngoại tình và cũng đẩy kẻ lấy người vợ ấy phạm tội ngoại tình. Vào thời Đức Giêsu, đây là một giáo huấn hết sức mới mẻ. Ở đây chúng ta không thấy Ngài giải thích tại sao Ngài dứt khoát không cho phép ly dị, nhưng ở Mt 19,4-6 ta thấy Ngài đưa ra lý do: hôn nhân có tính bền vững vì chính Thiên Chúa phối hợp đôi vợ chồng nên một. Loài người không có quyền phân ly. Có thể có luật trừ, đó là trường hợp hôn nhân bất hợp pháp, vì thế cũng là hôn nhân chưa thành sự (Mt 5,32).
7. Cựu Ước cấm bội thề, nghĩa là thề mà không giữ (Dân số 30,3). Đức Giêsu bảo các môn đệ đừng thề gì cả, hay đúng hơn Ngài bảo họ đừng lạm dụng việc thề thốt trong đời thường (Mt 5,33-37). Đừng lấy trời đất, lấy Giêrusalem hay đầu mình ra mà thề, để làm cho lời thề của mình thêm mạnh mẽ. Ngài đòi môn đệ nói những lời đáng tin, không cần dựa vào lời thề đi kèm. Thật ra, đôi khi người Kitô hữu cũng có dịp phải thề trước tòa đạo, tòa đời, và có khi phải tuyên thệ long trọng nữa.
8. Qua bài Tin Mừng này, chúng ta thấy Đức Giêsu đưa các môn đệ đi vào chiều sâu của lòng mình, của trái tim bên trong chi phối mọi hành động. Những giáo huấn của Ngài có tính nội tâm hơn và tận căn hơn, nên cũng khó giữ hơn. Bởi thế Ngài mới đòi các môn đệ phải sống công chính, sống thánh thiện đạo đức hơn các kinh sư và người Pharisêu (Mt 5,20). Những điều luật trong Cựu Ước được Ngài giải thích lại cách mới mẻ theo ý của Thiên Chúa. Ngài mời gọi chúng ta giữ Luật Môsê theo lối giải thích mới của Ngài, và giữ một cách hết sức nghiêm túc, từng chấm phết (Mt 5,18-19).
Lm. Antôn Nguyễn Cao Siêu, S.J.